Keuze van de materialen

Te hergebruiken materialen vinden

Herbruikbare materialen zijn op verschillende plaatsen verkrijgbaar:

• in situ: materialen van het project zelf.

  Voor meer informatie zie het dossier | Recyclage van materialen en afval in situ;

• bij wederverkopers van herbruikbare materialen 

  Voor meer informatie zie het dossier | Hergebruik-hertoepassing van bouwmateriaal > circuit van het hergebruik ;

• voorraden van herbruikbare materialen van dezelfde of andere (publieke) bouwheren;
• op een andere deconstructiesite: soms zelfs op just-in-time basis of eigendom van dezelfde bouwheer.

De vraag met welke bedrijven het wenselijk samen te werken is ook belangrijk. De aandacht moet gaan naar bedrijven die werken met herbruikbare materialen en die garanties bieden op hun materialen en de uitvoering ervan.

Algemene principes betreffende de materiaalkeuze

Voorzichtigheidsprincipe

• Beperk het aantal verschillende materialen tot een minimum;
• Vermijd het gebruik van onafscheidelijke composietmaterialen;
• Minimaliseer de productie van afval ter plaatse door de implementatie van een afvalbeheerplan.

Omkeerbaarheidsprincipe

• Geef de voorkeur aan het gebruik van materialen met omkeerbare component;
• Kies voor prefabricage;
• Geef de voorkeur aan de demonteerbaarheid en de valorisatie van materialen aan het einde van hun leven;
• Ga voor omkeerbare en zichtbare assemblages.

Ecodesignprincipe

• Vermijd de aanwezigheid van toxische of gevaarlijke producten voor de gezondheid of het milieu;
• Selecteer materialen op basis van labels of de TOTEM-tool , die rekening houdt met de milieuverklaringen van de producten;
• Kies liefst voor lokale en hernieuwbare grondstoffen;
• Evalueer de mogelijkheid tot hergebruik van tweedehands of gerecycleerde elementen.

Bron: WTBC

De life cycle approach integreren vanaf de ontwerpfase

Om de milieu-impact van bouwproducten en -materialen tot een minimum te beperken, moeten levenscyclusanalyses in het leven worden geroepen.

Om levenscycluskwesties te integreren in het ontwerp van een bouw- of renovatieproject is het belangrijk om rekening te houden met de volgende doelstellingen (afgeleid van de industriële ecologie):

• Een kringloop vormen: De materiaal- en hulpbronstromen cyclisch proberen te maken:

  • afval = hulpbron
  • gebouw = voorraad
• Afdichten: Minimaliseer de verliezen over de gehele levensduur van het gebouw door middel van een verhoogde efficiëntie en optimale preventie;
• Intensiveren: De gebouwen renoveren/herbestemmen, de bouwmaterialen en -elementen hergebruiken, optimaal gebruikmaken van de oppervlakken en volumes, ontwerpen voor deconstructie;
• Verlichten: De impact op milieu en gezondheid verminderen, rekening houdend met de ecobalansen, optimalisering van het gebruik van de hulpbronnen.

Totem is de Belgische tool waarmee de milieueffecten gedurende de hele levenscyclus van de materialen kan worden beoordeeld en de resultaten worden vergeleken. Via een vergelijking tussen verschillende elementen of gebouwen kan de gebruiker zijn architecturale keuzes optimaliseren om de impact op het milieu te beperken.

Voor meer informatie zie de levenscyclusfasen van de materialen voor de TOTEM-beoordeling.

Voor meer informatie: Dossier | De levenscyclus van stoffen: analyse, informatiebronnen en hulpmiddelen om het kiezen te vergemakkelijken

De levensduur van de onderdelen in acht nemen

Het is belangrijk om voor een zo lang mogelijke levensduur te gaan. Dit kan door te kiezen voor robuuste materialen en producten die een langere levensduur mogelijk maken, maar ook voor materialen die afkomstig zijn van hergebruik.

De TOTEM-tool houdt rekening met de levensduur van de materialen om hun milieu-impact te beoordelen.

Weerstand van de materialen

Het doel is om vroegtijdige veroudering van de constructie en de materialen te voorkomen. Het is belangrijk om materialen te kiezen die de slijtvastheid verhogen en natuurlijk om het beoogde gebruik van de materialen te respecteren.

Onderhoud van de materialen

• Voor een goede toegang met het oog op onderhoud zorgen (technische kokers, plat dak, enz.);
• Indien de situatie dit voorschrijft, kies dan voor materialen met een beperkt onderhoudsbehoefte.

Een materiaalpaspoort gebruiken

Materiaalpaspoorten kunnen worden gedefinieerd als een (digitale) set van gegevens die de kenmerken van de onderdelen, materialen, producten en systemen beschrijven, met de nadruk op hun gebruiks-, terugwinnings- en hergebruikswaarde.

Deze paspoorten kunnen een sleutelrol spelen bij de overgang naar een circulair model door:

• gegevens te verzamelen over de materialen en de tracering ervan in de tijd mogelijk te maken;
• een "omgekeerde logistiek” door te voeren (stroom die van de consument naar de fabrikant gaat);
• te innoveren en informatie te delen.

Voor meer informatie zie de voorziening | Materiaalpaspoort

Assemblage

Ontwerp de assemblages en technische details zodat een eenvoudige demontage mogelijk is.

Vermijd gelijmde assemblages, zorg ervoor dat de bevestigingselementen toegankelijk en omkeerbaar zijn. Goed uitgewerkte details van de aansluitingen bepalen of de gebruikte elementen en materialen daadwerkelijk kunnen worden aangepast of ontmanteld. Er moet echter speciale aandacht worden besteed aan het vermijden van zwakke punten in de algemene dichtheid van het gebouw (akoestisch, thermisch, lucht, water). De volgende punten ter overwegingdienen als leidraad voor het ontwerp en de technische precisie van de toegepaste assemblages:

• de verbindingen vereenvoudigen;
• bevestigingssystemen gebruiken die de demontage en hermontage van onderdelen mogelijk maken om materialen terug te winnen (hergebruik/recyclage);
• bevestigingssystemen met gestandaardiseerde afmetingen gebruiken;
• mechanische bevestigingen en verbindingen toepassen en chemische verankeringen en verlijming vermijden;
• het aantal bevestigingen beperken;
• Voorgemonteerde oplossingen.

Op de detailtekeningen moeten deze elementen zorgvuldig worden geïllustreerd.

Ontkoppelbare onderdelen

De onderdelen moeten zoveel mogelijk ontkoppelbaar zijn van de rest van de constructie om hergebruik in een andere constructie op de lange termijn te bevorderen. De mate waarin dit kan, heeft vooral te maken met de assemblages tussen onderdelen. Doordat de verschillende componenten ontkoppelbaar zijn, kan de tussenkomst om de betrokken onderdelen doelgericht te vervangen gebeuren zonder de andere onderdelen te wijzigen.

Opmerking: uiteraard zijn niet alle onderdelen herbruikbaar. Met name kunststoffen (tape, luchtafdichtingen, dampschermen, enz.) hebben geen demonteerbare equivalenten. Het gebruik ervan volgens de regels van de kunst blijft uiteraard van toepassing.