Overzicht van de elementen voor een duurzame keuze

Onderstaande tabel biedt een overzicht van de diverse elementen voor een duurzame keuze met betrekking tot de voorzieningen. Voor elk ervan geeft een symbool aan in hoeverre de verschillende argumenten van toepassing zijn. De elementen voor een duurzame keuze beïnvloeden de reflectie over de duurzaamheid van het project. In dit verband is dit overzicht niet meer dan een indicatie, die in elke specifieke situatie anders moet worden geïnterpreteerd.

Milieuaspecten

Verbetering van de luchtkwaliteit

Via fotosynthese bieden planten een aanzienlijk potentieel voor het opnemen van CO₂ en het afgeven van zuurstof in de stadslucht, in het bijzonder planten met een grote bladmassa en bladoppervlak. Bovendien vangen ze een gedeelte op van de in de stadslucht zwevende stofdeeltjes, waarin soms verontreinigende stoffen zitten.

Maar in bepaalde "nauwe" ruimten (smalle straten, parkings met muren en hoge gebouwen rondom) kan het beter zijn om geen bomen met een brede kroon te planten. In zones met veel autoverkeer kunnen ze er juist voor zorgen dat de vervuilende uitlaatgassen blijven hangen. Heesters (hagen, bosschages...) kunnen vervuilende stoffen even goed als bomen opvangen zonder die neveneffecten.

Koelend effect

Vegetatie werpt schaduw en produceert waterdamp, waardoor de temperatuur van de oppervlakken en van de lucht kan afnemen. In boomrijke zones zijn de temperaturen lager dan in zones zonder bomen. Groene ruimten beperken de impact van warmte-eilanden.

Bescherming van de bodem

Algemeen gesproken zorgen planten voor bescherming van de bodem (minder risico op erosie, aanvoer van biologisch materiaal, toegenomen aanwezigheid van levende organismen en bodemfauna enz.) en maken ze aanvulling van het grondwater mogelijk. Met hun wortels kunnen planten ook een fytozuiveringswerking hebben.

Regeling van het hemelwater

De plantengroei vangt een groot gedeelte van het hemelwater (regen, hagel, sneeuw) op en remt het af, alvorens het doorstroomt over ondoorlatende oppervlakken of naar de riolen. Een gedeelte ervan voedt de planten en de rest sijpelt door de bodem, waar het wordt gezuiverd en door verdamping terug in de atmosfeer terechtkomt of verder naar het grondwater doorsijpelt.

Collectieve tuin tussen de gebouwen die insijpeling van het regenwater mogelijk maakt

Savonnerie (Batex 42) - MDW Architecture © Yvan Glavie

Vegetatie in de stad maakt dit mogelijk via voorzieningen als waterpartijen, begroeide draslanden of groendaken.

Afhelling richting gebouwen moet worden vermeden en indien nodig wordt een afvoersysteem voor het oppervlaktewater aangelegd (goten en afvoerkolken, roostergoten, wadi's en afvoerputten.

Zie Een groendak realiseren, Beheer van het regenwater op het perceel.

Stadslandbouw

Door de aanleg van moestuinen in volle grond of in de vorm van verhoogde culturen (bomen in stadstuinen), kan de vervuiling worden beperkt die wordt veroorzaakt door het vervoer van in massa geproduceerde levensmiddelen die meestal van verre streken afkomstig zijn.

Economische aspecten

Onderhoudskosten

Groenvoorzieningen ter bevordering van de ecologische waarde van percelen moeten een ecologisch beheerd voorzien, dat wil zeggen dat het onderhoud beperkt moet zijn. Zo niet zou de onderhoudskost ervan (vooral in arbeidskrachten) wel eens duurder kunnen uitvallen dan die van de minerale oppervlakken, waardoor die op de lange duur als voordeliger zouden worden aanzien. Het is dus belangrijk de groenvoorzieningen nauwkeurig te kiezen en de uitvoering en het beheer ervan doelmatig te plannen.

"Onbestaand" onderhoud is een utopie, maar door gezamenlijk beheer kunnen de kosten worden beperkt en kunnen de voordelen op sociaal-cultureel vlak worden gemaximaliseerd.

Premies voor bodemonderzoek

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kent onder bepaalde voorwaarden premies toe voor het uitvoeren van een bodemonderzoek. De premies worden toegekend aan natuurlijke of rechtspersonen indien aan de volgende cumulatieve criteria wordt beantwoord:

• De vervuiling die het terrein treft, is weesvervuiling ;

• De aanvrager is een natuurlijk persoon of een rechtspersoon (voor de rechtspersonen kunnen enkel de overheden en de kmo's een premie genieten) ;

• De aanvrager is de persoon aan wie de factuur van de expert of de aannemer gericht is.

De uitbaters van een risicoactiviteit en de verantwoordelijken voor een ongeval dat (bewezen of vermoede) bodemvervuiling heeft veroorzaakt, hebben geen recht op deze premies.

➩ Voor meer informatie over de premies

Vermindering van het energiegebruik voor koeling

Vegetatie biedt bescherming tegen de zon en heeft een natuurlijk koelende werking. Hierdoor kan de hoeveelheid benodigde energie voor de koeling van de gebouwen afnemen.

Meerwaarde van het vastgoed

Een huis met tuin , een kantoorpand met groendak , een handelsgebouw met een groene gevel enz. Naast de esthetische meerwaarde verlenen deze voorzieningen het gebouw ook een commerciële meerwaarde. Deze groene ruimten vormen rustpunten om te ontspannen en de vrije tijd door te brengen. Ze vormen een troef voor elk gebouw.

Stadslandbouw

De productie van groente en/of de plaatsing van bijenkasten voor de productie van honing bieden economisch potentieel (in de volle grond of in de vorm van dakmoestuinen). Platte daken kunnen als bovengrondse moestuinen worden benut.

Algemeen gesproken kunnen de realisatie en het beheer van dit groene erfgoed werkgelegenheid bieden .

Socio-cultureel aspecten

Gezondheid

Contact met flora en fauna heeft een gunstige uitwerking op de gemoedstoestand en het sociaal gedrag van de stadsbewoners. Tegelijk biedt dit mogelijkheden om de bevolking voor te lichten en bewust te maken van het belang van natuur in de stad. Groene ruimten bieden ook rust en afzondering in de drukke, lawaaierige stad.

Contact met de natuur is onmisbaar voor de ontwikkeling van kinderen. Kinderen die opgroeien in een omgeving die contact met de natuur mogelijk maakt, zijn gezonder, kunnen zich beter concentreren en beschikken over betere motorische vaardigheden. De natuur is voor hen een bron van ontdekking, onafhankelijkheid en spel. (Hermy, Schauvliege, Tijskens, 2005)

Contact met de natuur, met de aarde, is goed voor de mens. Hij kan zo zijn plek op de wereld herontdekken. Een bezoek aan een park of tuin kan ook stress en spanning verminderen. Een wandeling in het park is opwekkend, rustgevend en gezond. En in de werkomgeving heeft vegetatie een positieve impact op de geestesgesteldheid, de gezondheid en het humeur van de werknemers.

Vrije tijd, ontspanning, welzijn

Biodiversiteit kan een sociale rol spelen binnen de stad. Herintroductie van natuur binnen een ruimte maakt die ruimte geschikter voor vrijetijdsbesteding en ontspanning (rust, recreatie en spel, avonturenterreinen, lezen, meditatie, wandelen…) in de buurt van de woning. Parken en tuinen zijn ook een plek om elkaar te ontmoeten en in gesprek te gaan.

Volgens Emmanuel Boutefeu is bewezen dat de aanwezigheid van een park in een wijk de sociale banden tussen de bewoners versterkt en een belangrijke rol speelt in de identiteit van de wijk (Boutefeu, 2011).

Daarnaast is tuinieren een gezonde vorm van lichaamsbeweging die ontspannend werkt en gunstig is voor de fysieke en mentale conditie.

Esthetiek

Herintroductie van natuur in de stad maakt lelijke visuele elementen minder zichtbaar en verhoogt het potentieel voor mooiere, harmonieuzere gebouwen. Vegetatie geeft een gebouw een eigen stijl en maakt het anders dan de andere. Groen in de stad vormt een mooi contrast met de hoekige lijnen van de gebouwen. Het verzacht al dat grijs.

Stadslandbouw

Stadslandbouw is gericht op een grotere voedselveiligheid en betere bestaansmiddelen voor minderbedeelde bevolkingsgroepen en draagt tegelijkertijd bij aan de volksgezondheid en de milieuzorg. In bepaalde gevallen kan dit heel gemakkelijk in onze dichtbebouwde steden worden toegepast en een factor zijn van sociale integratie en gemeenschapszin.

Landbouwintegratie in Brussel via de realisatie van gemengde moestuinen voor professionals en liefhebbers op één perceel

Dit biedt economische kansen, maar is ook van belang op sociaal-cultureel niveau: de toegang tot gezonde, lokale producten brengt de bewoners dichter bij het landleven en de productie van voeding. Schoolgroepen en gezinnen kunnen de moestuin bezoeken, deelnemen en leren tuinieren.

Collectief beheer en educatieve rol

Naast het sociale aspect kan biodiversiteit in de stad ook een educatieve rol spelen. Uitstapjes naar het platteland voor schoolkinderen zijn niet genoeg. Ze moeten in de stad in elk seizoen contact kunnen maken met de natuur als onderdeel van hun levenskader.

Het onderhoud van bepaalde gemeenschappelijke ruimten kan een pedagogische functie hebben. Het is een manier om contact te maken met de natuur, onderhouds- en composteertechnieken aan te leren en met bepaalde soorten planten en dieren te leren omgaan. Moestuinen, arboretums, kinderboerderijen, etc.

Binnen grote wooncomplexen en voor scholen vormt biodiversiteit ook een gelegenheid voor gezamenlijk beheer. Moestuinen, boomgaarden, vochtige zones, hagen of gezamenlijke composteerplaatsen vormen een gemeenschappelijk project voor alle bewoners of gebruikers van het gebouw. Het beheer ervan biedt gelegenheid tot ontmoeting en evenementen (borrels, gemeenschappelijke maaltijden, etc.) voor de verschillende sociale groepen.

Voor het beheer van deze ruimten zijn enkele zaken nodig: een lokaal voor de opslag van het materieel, toegang tot water (opvangbekken voor regenwater), training en informatie (eventueel vergaderlokaal).