Verlichting en electromagnetische velden

Hoe werkt het?

Verlichtingstoestellen hebben in de voorbije twintig jaar een significante ontwikkeling doorgemaakt. Er is een ruime keuze aan verlichtingstechnologieën, afhankelijk van de esthetische voorkeur, het lichtrendement en de eisen inzake energiebesparing. Maar niet alle lampen zijn neutraal als het gaat om elektromagnetische hinder.

Deze voorziening zou idealiter in elke situatie van toepassing moeten zijn. Ze past uitsluitings- en afstandsstrategieën toe, evenals, in mindere mate, aardingsstrategieën.

De basisnoties blijven voor elke elektrische installatie dezelfde: het magnetisch veld is proportioneel ten opzichte van de stroom, terwijl het elektrisch veld afhankelijk is van het spanningsniveau. Maar dit zijn niet de enige bronnen van elektromagnetische verontreiniging.

© Leefmilieu Brussel

Enerzijds genereren de transformatoren en ballasten aanzienlijke magnetische velden en anderzijds veroorzaken de ballasten hoogfrequente elektromagnetische velden, waarvan de bron de trillingskring is die de lichtboog handhaaft. Deze reflectie inzake het type hinder moet dus worden opgenomen in de reflectie over de keuze van verlichtingstoestellen.

Welke verlichtingstoestellen kiezen?

Hier worden alleen de meest voorkomende lampen vermeld die door een niet-gespecialiseerd publiek in de woonsector worden gebruikt.

De keuze van een lamp hangt allereerst af van esthetische, verbruiks- en verlichtingskwaliteitscriteria. Deze criteria worden besproken in het dossier Optimaal gebruik van kunstlicht.

In termen van elektromagnetische verontreiniging hebben verlichtingstoestellen voor- en nadelen> om rekening mee te houden. Daarnaast moeten bepaalde voorzorgsmaatregelen worden genomen bij of na de keuze van het verlichtingstoestel.

Veelgebruikte types verlichtingstoestellen

Wat zijn de aandachtspunten?

• Gebruik altijd tweepolige schakelaars / afstandsschakelaars. Is dit niet het geval, bij elektrische installaties met fase + sterpunt. zie er dan op toe dat minstens de schakelaars zodanig worden bekabeld dat de fase wordt onderbroken.
• Het gebruik van transformatoren (halogeen 12 V) of ballasten (tl of fluocompacte lampen) is een bron van magnetische of elektromagnetische velden: er moet een afstand van minstens 80 cm tot 1 m worden bewaard. Deze verlichtingstoestellen zijn dus niet geschikt voor nabijheidsverlichting: bureaulampen, leeslampen, etc.
• Voor inbouwhalogeenspots (15 tot 50 W) in de plafonds gaat de voorkeur uit naar spots met een voeding van 230 V. Is dat niet het geval en wordt er met 12 V gewerkt, plaats de transformator dan ver van metalen structuren en op afstand van personen (minstens 1 meter).
• Halogeenlampen van 12 V zijn te vermijden in plafondlampen als zich op de verdieping erboven een slaapkamer bevindt!
• Spots van 12 V die op twee parallelle kabels zijn aangebracht, worden sterk ontraden, want ze genereren aanzienlijke magnetische velden, te meer daar de kabels in tegengestelde fasen zich op enkele centimeters van elkaar bevinden, waardoor de natuurlijke neutralisering van een deel van de magnetische stroom wordt gehinderd. Bovendien bevinden deze kabels zich vaak dicht bij het hoofd, want ze zijn zichtbaar aangebracht (meestal enkele tientallen cm onder het plafond).
• Voor gloeilampen is de verontreiniging beperkt tot de velden die door de voedingsgeleiders worden veroorzaakt. De lamp zelf veroorzaakt geen hinder op een hogere frequentie dan 50 Hz.
• Luchters en andere metalen verlichtingstoestellen stralen elektrische velden uit. Die zijn des te intenser naarmate de metalen structuur groter is: het is absoluut noodzakelijk om de metalen frames te aarden. Hiermee wordt een nadeel omgezet in een voordeel, want door deze aarding worden de velden beter afgevoerd.
• Voor staande lampen wordt eveneens voor aarding gezorgd indien de structuur van metaal is. Het is aanbevolen om hiervoor het snoer te vervangen en een geleider en een aardingsstekker te voorzien, want die worden meestal niet meegeleverd. Bovendien wordt de schakelaar waar nodig vervangen door een tweepolige schakelaar.
• Er moeten geen spots als leeslampen boven het bed worden gebruikt zonder de spanning volledig te neutraliseren (IAC of tweepolig).